پنجره‌ایرانیان؛ در معماری معاصر، بهره‌گیری از نور طبیعی به‌عنوان یکی از اصول کلیدی طراحی پایدار شناخته می‌شود. در این میان، ننورگیرهای سقفی به‌عنوان یکی از موثرترین ابزارها برای ورود نور طبیعی به فضاهای داخلی مطرح هستند. این عناصر معماری، علاوه برافزایش روشنایی طبیعی، به بهبود کیفیت هوای داخلی، کاهش مصرف انرژی و ارتقاء زیبایی‌شناسی فضا کمک می‌کند. تاریخچه استفاده از نورگیرها (زین پس برای جلوگیری از تکرار، به جای نورگیر سقفی از نورگیر استفاده می‌کنیم)به دوران باستان بازمی‌گردد. در معماری روم باستان، نمونه‌هایی از نورگیرهای سقفی مانند «اوکولوس» در پانتئون رم مشاهده می‌شود که به‌عنوان یکی از اولین نمونه‌های نورگیر شناخته می‌شود. با گذر زمان و پیشرفت فناوری‌های ساخت‌وساز، نورگیرها به اشکال و عملکردهای متنوع‌تری توسعه‌یافته‌اند و در ساختمان‌های مسکونی، تجاری و صنعتی به کار گرفته می‌شوند. امروزه نورگیرها در انواع مختلفی ازجمله ثابت، قابل بازشو و هوشمند طراحی و اجرا می‌شوند.
پنجره‌ایرانیان؛ در معماری معاصر، بهره‌گیری از نور طبیعی به‌عنوان یکی از اصول کلیدی طراحی پایدار شناخته می‌شود. در این میان، ننورگیرهای سقفی به‌عنوان یکی از موثرترین ابزارها برای ورود نور طبیعی به فضاهای داخلی مطرح هستند. این عناصر معماری، علاوه برافزایش روشنایی طبیعی، به بهبود کیفیت هوای داخلی، کاهش مصرف انرژی و ارتقاء زیبایی‌شناسی فضا کمک می‌کند. تاریخچه استفاده از نورگیرها (زین پس برای جلوگیری از تکرار، به جای نورگیر سقفی از نورگیر استفاده می‌کنیم)به دوران باستان بازمی‌گردد. در معماری روم باستان، نمونه‌هایی از نورگیرهای سقفی مانند «اوکولوس» در پانتئون رم مشاهده می‌شود که به‌عنوان یکی از اولین نمونه‌های نورگیر شناخته می‌شود. با گذر زمان و پیشرفت فناوری‌های ساخت‌وساز، نورگیرها به اشکال و عملکردهای متنوع‌تری توسعه‌یافته‌اند و در ساختمان‌های مسکونی، تجاری و صنعتی به کار گرفته می‌شوند. امروزه نورگیرها در انواع مختلفی ازجمله ثابت، قابل بازشو و هوشمند طراحی و اجرا می‌شوند.
استفاده از شیشه‌های هوشمند باقابلیت تغییر شفافیت، دستگاه‌های خودکار باز و بسته شونده با حسگرهای محیطی و ادغام با دستگاه‌های خانه هوشمند، ازجمله فناوری‌های نوینی هستند که در طراحی نورگیرها به کار می‌روند. در این مقاله، به بررسی نورگیرها از ابعاد مختلف پرداخته می‌شود. ابتدا به تعاریف و مفاهیم پایه پرداخته، سپس انواع مختلف نورگیرها و مزایا و معایب هر یک موردبررسی قرار می‌گیرند. در ادامه، نحوه اجرا و جزئیات اجرایی نورگیرها، نکات مربوط به جهت استقرار و تاثیر آن بر عملکرد نورگیر و فناوری‌های نوین در این حوزه ارائه می‌شود. هدف از این مقاله، ایجاد انگیزه و شناخت و ارائه راهنمایی برای معماران، مهندسان و علاقه‌مندان به طراحی پایدار در استفاده بهینه از نورگیرها در پروژه‌های معماری است.
2ـ تعاریف و مفاهیم پایه
2ـ1 تعریف نورگیر و تفاوت آن با سایر نورگیرها
نورگیر (Skylight) یا نورگیر سقفی، به بازشو یا پنجره‌ای در سقف ساختمان اطلاق می‌شود که با استفاده از شیشه یا مواد شفاف دیگر، امکان ورود نور طبیعی به فضای داخلی را فراهم می‌کند. این عنصر معماری نه‌تنها به روشنایی طبیعی فضا کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به تهویه طبیعی، کاهش مصرف انرژی و بهبود کیفیت زندگی ساکنان نیز منجر شود.
تفاوت اصلی نورگیر با سایر نورگیرها در محل نصب و عملکرد آن است. درحالی‌که پنجره‌های دیواری برای دید به بیرون و تهویه طراحی‌شده‌اند، نورگیرها عمدتاً برای افزایش نور طبیعی در فضاهای داخلی، به‌ویژه در مناطقی که دسترسی به نور مستقیم محدود است، مورداستفاده قرار می‌گیرند. علاوه بر این، نورگیرها می‌توانند به‌صورت ثابت یا بازشو طراحی شوند.
2ـ2 تاریخچه استفاده از نورگیر در معماری
استفاده از نور طبیعی در معماری، سابقه‌ای طولانی دارد. در دوران باستان، معماران با ایجاد بازشوهایی در سقف‌ها، سعی در ورود
نور خورشید به فضاهای داخلی داشتند. یکی از نمونه‌های بارز این رویکرد، «اوکولوس» در پانتئون رم است که به‌عنوان یکی از اولین نمونه‌های نورگیر شناخته می‌شود.
با گذر زمان و پیشرفت فناوری‌های ساخت‌وساز، نورگیرها به اشکال و عملکردهای متنوع‌تری توسعه یافته‌اند. در قرون‌وسطی، کلیساها و صومعه‌ها از نورگیرهای سقفی برای ایجاد فضایی معنوی و روشن استفاده می‌کردند. در دوره رنسانس، معماران با بهره‌گیری از دانش نوین، نورگیرها را به‌صورت هنری و با جزئیات دقیق‌تری طراحی کردند.
در قرن بیستم، با ظهور معماری مدرن و تاکید بر سادگی و عملکرد، نورگیرها به‌عنوان عنصری کلیدی در طراحی ساختمان‌ها مطرح شدند. امروزه، با توجه به اهمیت پایداری و بهره‌وری انرژی، استفاده از نورگیرها در ساختمان‌های مسکونی، تجاری و صنعتی به‌طور گسترده‌ای رواج یافته است.
3ـ دسته‌بندی نورگیرها (Skylights of Types)
در این بخش از مقاله، به بررسی دسته‌بندی‌های مختلف نورگیرها می‌پردازیم که بر اساس نوع نصب، عملکرد و شکل ظاهری تقسیم‌بندی می‌شوند. این تقسیم‌بندی‌ها به معماران و طراحان کمک می‌کند تا بر اساس نیازهای پروژه، بهترین گزینه را انتخاب کنند.
3ـ1 (By Mounting Type)بر اساس نوع نصب
الف نورگیرهای سقفی نصب‌شده بر روی پایه
Skylights Mounted-Curb)
در این نوع، نورگیر بر روی یک قاب یا پایه (Curb) چوبی یا فلزی که به‌صورت جداگانه بر روی سقف ساخته می‌شود، نصب می‌شود. این روش نصب برای سقف‌های با شیب کم یا مسطح مناسب است و امکان تعویض آسان‌تر نورگیر را فراهم می‌کند.
همچنین، این نوع نصب به دلیل ساختار پایه، در برابر نشت آب مقاوم‌تر است.
ب نورگیرهای نصب‌شده مستقیم بر روی سقف
Skylights Mounted-Deck
در این روش، نورگیر مستقیماً بر روی سطح سقف نصب می‌شود و نیازی به ساخت پایه جداگانه ندارد. این نوع نصب برای سقف‌های با شیب متوسط تا زیاد مناسب است و ظاهر یکپارچه‌تری با سقف ایجاد می‌کند. همچنین، به دلیل نزدیکی بیشتر به سطح سقف، ازنظر انرژی بخشی کارآمدتر است.
2-3 عملکرد اساس بر
By Functionality
الف ( نورگیرهای ثابت (Skylights Fixed)
این نوع نورگیرها قابلیت باز و بسته شدن ندارند و صرفا برای ورود نور طبیعی به فضاهای داخلی طراحی شده‌اند. آن‌ها برای فضاهایی مناسب هستند که نیاز به تهویه ندارند.
ب (نورگیرهای قابل بازشو (Skylights Vented)
این نورگیرها قابلیت باز و بسته شدن دارند و علاوه بر ورود نور، امکان تهویه طبیعی را نیز فراهم می‌کند. آن‌ها می‌توانند به‌صورت دستی یا خودکار (با استفاده از حسگرهای باران یا دما) عمل کنند.
ج ( نورگیرهای خودکار با حسگرهای نور و دما
Temperature and Light with Skylights Automatic
Sensors
این نوع نورگیرها با استفاده از فناوری‌های نوین، قابلیت تنظیم میزان نور، تهویه و حتی اتصال به سیستم‌های خانه هوشمند را دارند. برخی از آن‌ها به حسگرهای باران مجهز هستند که در صورت بارندگی به‌صورت خودکار بسته می‌شوند.
3-3 شکل اساس بر
By Shape
نورگیرها در اشکال مختلفی طراحی و تولید می‌شوند که هرکدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود رادارند:
• مستطیلی Skylights Rectangular :
رایج‌ترین شکل نورگیر که برای اکثر فضاها مناسب است.
• لوله‌ای Skylights Tubular :
لوله‌های بلندی هستند که برای گرفتن و بازتاب نور به داخل خانه طراحی شده‌اند.
بنابراین، آن‌ها برای فضاهای کوچک مانند حمام، راهروها و کمدها مناسب هستند. همچنین نصب نورگیرهای خورشیدی، به‌خصوص درجایی که اتاق زیرشیروانی یا سقف توسط سیم‌کشی یا تهویه پوشانده شده است، آسان‌تر است زیرا آن‌ها بین
موانع قرار می‌گیرند.
• گنبدی Skylights Dome :
با طراحی منحنی که به توزیع یکنواخت نور کمک می‌کند و برای مناطق با بارش برف مناسب است.
• هرمی Skylights Pyramid :
با طراحی چندوجهی که جلوهای معماری و تزئینی به ساختمان می‌بخشد.
• خرپشته‌ای یا جناغی Skylights Ridge :
شبیه حرف A انگلیسی هستند و نور زیادی را وارد فضا می‌کنند.
• شیب‌دار Skylights Sloped :
با زاویه‌دار بودن سطح شیشه، به هدایت بهتر آب باران و جلوگیری از تجمع آن کمک می‌کند.
• نیم استوانه‌ای Skylight Vault Barrel :
شکل منحنی آن‌ها امکان انتشار مالیم و یکنواخت نور خورشید را فراهم
می‌کند و به ایجاد محیطی روشن و زیبا کمک می‌کند، ترکیبی هماهنگ از فرم و روشنایی کاربردی طبیعی.
• دو یا سه‌تایی Skylights Triple or Double :
قراردادن دو یا سه یا چند نورگیر کنار یکدیگر موجب ورود جریان نوری بیشتری به فضا می‌شود و ضمنا شدت نور را نیز تا حدودی کاهش می‌دهد.
• سفارشی Skylights Custom :
بر اساس نیاز و طراحی خاص پروژه، می‌توان نورگیرهای سقفی با اشکال خاص تولید کرد.
نورگیر مستطیلی
نورگیر لوله‌ای
نورگیر هرمی نورگیر گنبدی
نورگیر خرپشته‌ای نورگیر شیب‌دار
اسکای نیم استوانه‌ای
نورگیر سفارشی
نورگیر تخت
4 - مزایا و معایب نورگیر
4-1 برخی مزایای نورگیرها به شرح زیر است:
1-1-4 ورود نور طبیعی و بهبود روحیه
نورگیرها با فراهم کردن نور طبیعی، فضاهای داخلی را روشن‌تر و دل‌پذیرتر می‌کند. این نور طبیعی می‌تواند به بهبود خلق‌وخو، افزایش بهره‌وری و کاهش نیاز به نور مصنوعی منجر شود .
2-1-4 تهویه طبیعی و بهبود کیفیت هوا
برخی نورگیرها قابلیت باز شدن دارند که امکان تهویه طبیعی را فراهم می‌کند. این ویژگی به بهبود جریان هوا، کاهش رطوبت و افزایش کیفیت هوای داخلی کمک می‌کند.
3-1-4 صرفه‌جویی در مصرف انرژی
با ورود نور و گرمای خورشید، نورگیرها می‌توانند در کاهش مصرف انرژی برای روشنایی و گرمایش موثر باشند، به‌ویژه در فصول سرد سال.
4-1-4 افزایش ارزش ملک
نصب نورگیرها می‌تواند به افزایش جذابیت بصری و ارزش ملک کمک کند، زیرا فضاها را روشن‌تر و بازتر نشان می‌دهند.
5-1-4 اتصال با فضای بیرونی
نورگیرها امکان مشاهده آسمان و طبیعت را از داخل فراهم می‌کند، که می‌تواند احساس ارتباط با محیط بیرونی و آرامش را افزایش دهد.
2-4 برخی معایب نورگیرها شامل موارد زیر هستند:
1-2-4 هزینه‌های بالا
نصب نورگیرها ممکن است هزینه‌بر باشد، به‌ویژه اگر نیاز به تغییرات ساختاری در سقف وجود داشته باشد. همچنین، هزینه‌های نگهداری و تعمیرات نیز باید در نظر گرفته شوند.
2-2-4 خطر نشت آب
در صورت نصب نادرست یا استفاده از مواد بی‌کیفیت، نورگیرها ممکن است باعث نشت آب به داخل ساختمان شوند که می‌تواند به آسیب‌های ساختاری منجر شود.
3-2-4 افزایش گرمای ناخواسته
در فصول گرم، نورگیرها می‌توانند باعث افزایش دمای داخلی شوند که ممکن است نیاز به استفاده بیشتر از سیستم‌های خنک‌کننده را به همراه داشته باشد.
4-2-4 کاهش حریم خصوصی
در برخی موارد، نورگیرها ممکن است باعث کاهش حریم خصوصی شوند، به‌ویژه در ساختمان‌های چندطبقه یا مناطقی با تراکم بالا.
5-2-4 نیاز به نگهداری منظم
نورگیرها نیاز به تمیزکاری و نگهداری منظم دارند تا از تجمع گردوغبار و آلودگی جلوگیری شود و عملکرد مطلوبی داشته باشند.
درمجموع، نورگیرها می‌توانند ارزش افزوده‌ای به فضاهای داخلی ببخشند، اما باید با دقت و توجه به شرایط محیطی و نیازهای پروژه انتخاب و نصب شوند تا از مزایای آن بهره‌مند شد و از معایب احتمالی جلوگیری کرد.
5 - حوه اجرا و ملاحظات اجرایی نورگیر سقفی
در این بخش، به بررسی مراحل نصب و جزئیات اجرایی نورگیرها می‌پردازیم. این مراحل برای اطمینان از عملکرد بهینه، دوام و جلوگیری از مشکلاتی مانند نشت آب و اتلاف انرژی ضروری هستند.
1-5 نحوه اجرا
1-1-5 برش سقف و آماده‌سازی محل نصب
• تعیین محل نصب:
ابتدا محل مناسبِ نصب نورگیر بر اساس ساختار سقف و نیازهای نورگیری تعیین می‌شود.
• برش سقف:
پس از تعیین محل، سقف در ابعاد موردنظر برش داده می‌شود. در این مرحله باید دقت شود تا به ساختارهای اصلی سقف آسیبی وارد نشود.
2-1-5 نصب فریم و نورگیر
• ساخت فریم Curb برای نورگیرهای سقفی نصب‌شده بر روی پایه mounted-Curb، یک فریم با استفاده از چوب یا فلز ساخته و در محل برش خورده نصب می‌شود.
• نصب نورگیر سقفی:
نورگیر بر روی فریم قرار گرفته و با استفاده از پیچ‌ها یا اتصالات مکانیکی مناسب به فریم متصل می‌شود.
3-1-5 آب‌بندی و عایق‌کاری
• آب‌بندی:
برای جلوگیری از نفوذ آب، از نوارهای آب‌بندی و چسب‌های مخصوص در محل اتصال نورگیر به فریم و سقف استفاده می‌شود.
• عایق‌کاری:
برای جلوگیری از اتلاف حرارت و ورود صدا، از عایق‌های حرارتی و صوتی در اطراف نورگیر استفاده می‌شود.
5-2 ملاحظات اجرایی
1-2-5 استفاده از فلاشینگ مناسب برای جلوگیری از نفوذ آب
فلاشینگ‌ها قطعات فلزی هستند که برای هدایت آب باران و جلوگیری از نفوذ آن به داخل ساختمان در اطراف نورگیر نصب می‌شوند. نصب صحیح فلاشینگ‌ها، به‌ویژه در قسمت‌های بالا و کناری نورگیر، برای جلوگیری از نشت آب بسیار حائز اهمیت است.
2-2-5 عایق‌کاری حرارتی و صوتی
برای بهبود کارایی انرژی و کاهش انتقال صدا، استفاده از عایق‌های مناسب در اطراف نورگیر توصیه می‌شود. عایق‌های حرارتی
مانند پشم‌شیشه یا پشم سنگ می‌توانند از اتلاف حرارت جلوگیری کنند، درحالی‌که عایق‌های صوتی به کاهش نفوذ صدا کمک می‌کند.
3-2-5 اتصالات مکانیکی مقاوم در برابر خوردگی
استفاده از اتصالات مکانیکی مانند پیچ‌ها و بست‌های مقاوم در برابر خوردگی، به‌ویژه در مناطق با رطوبت بالا، برای افزایش دوام و طول عمر نورگیر ضروری است. مواد مانند فولاد ضدزنگ یا آلومینیوم آنادایز شده برای این منظور مناسب هستند.
درمجموع، اجرای صحیح مراحل نصب و رعایت جزئیات اجرایی نورگیر، نقش مهمی در عملکرد بهینه، دوام و زیبایی این عنصر معماری ایفا می‌کند.
6 - نکات مربوط به جهت استقرار نورگیر سقفی
در این بخش، به بررسی نکات کلیدی مرتبط با جهت‌گیری و زاویه نصب نورگیرها می‌پردازیم. این عوامل تاثیر بسزایی در بهره‌وری نوری، عملکرد حرارتی و آسایش ساکنان فضا دارند.
1-6 تاثیر جهت‌گیری نورگیر بر میزان نور ورودی
جهت‌گیری نورگیر نسبت به مسیر حرکت خورشید، نقش مهمی در میزان و کیفیت نور طبیعی ورودی به فضا ایفا می‌کند:
• جهت شمالی facing-North:
در نیمکره شمالی، نورگیرهای رو به شمال نور یکنواخت و ملایمی را بدون تابش مستقیم خورشید فراهم می‌کند. این جهت‌گیری برای فضاهایی که نیاز به نور ثابت و بدون خیرگی دارند، مناسب است.
• جهت جنوبی facing-South:
نورگیرهای رو به جنوب بیشترین میزان نور خورشید را در طول روز دریافت می‌کند که در فصول سرد می‌تواند به گرمایش طبیعی فضا کمک کند. بااین‌حال، در تابستان ممکن است منجر به افزایش گرمای ناخواسته شود.
• جهت شرقی facing-East:
این نورگیرها نور صبحگاهی را وارد فضا می‌کند که می‌تواند برای فضاهای صبحگاهی مانند آشپزخانه‌ها مفید باشد.
• جهت غربی facing-West:
(نورگیرهای رو به غرب نور بعدازظهر را فراهم می‌کند، اما ممکن است در تابستان منجر به افزایش گرمای داخلی شوند.
2-6 توصیه‌ها برای جهت‌گیری بهینه در مناطق مختلف جغرافیایی
انتخاب جهت‌گیری مناسب نورگیر باید با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی و موقعیت جغرافیایی انجام شود:
• مناطق سردسیر:
در این مناطق، جهت‌گیری جنوبی می‌تواند به بهره‌برداری از گرمایش خورشیدی کمک کند. با این حال، باید از شیشه‌های دو یا سه‌جداره با پوشش‌های کم تابش (E-Low)برای جلوگیری از اتلاف حرارت استفاده شود.
• مناطق گرمسیر:
در مناطق با تابستان‌های گرم، جهت‌گیری شمالی یا استفاده از شیشه‌های با پوشش‌های بازتابنده می‌تواند از ورود گرمای ناخواسته جلوگیری کند. همچنین، نصب سایبان‌ها یا پرده‌های داخلی می‌تواند به کنترل نور و حرارت کمک کند.
• مناطق معتدل:
در این مناطق، ترکیبی از جهت‌گیری‌های مختلف با استفاده از نورگیرهای قابل تنظیم می‌تواند بهترین نتایج را در تامین نور طبیعی و کنترل حرارت فراهم کند.
3-6 تاثیر زاویه نصب بر عملکرد حرارتی و نوری
زاویه نصب نورگیر نسبت به افق تاثیر مستقیمی بر میزان نور ورودی و عملکرد حرارتی آن دارد:
• زاویه نصب بهینه:
به‌طورکلی، توصیه می‌شود نورگیر با زاویه‌ای برابر با عرض جغرافیایی محل نصب به علاوه 5 تا 15 درجه نصب شود. این زاویه به بهینه‌سازی دریافت نور خورشید و تخلیه موثر آب باران کمک می‌کند.
• زاویه‌های کم:
نصب نورگیر با زاویه کم ممکن است منجر به تجمع آب باران و افزایش خطر نشت شود.
• زاویه‌های زیاد:
زاویه‌های زیاد می‌توانند منجر به افزایش جذب حرارت و نور مستقیم شوند که در تابستان ممکن است باعث افزایش دمای داخلی شود.
درنهایت، انتخاب جهت‌گیری و زاویه نصب مناسب برای نورگیر باید با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی، نیازهای نوری فضا و ویژگی‌ها معماری ساختمان انجام شود تا بهره‌وری نوری و حرارتی بهینه حاصل شود.
7 - تکنولوژی‌های نوین در نورگیر
در این بخش، به بررسی فناوری‌های نوین در طراحی و اجرای نورگیرها می‌پردازیم که باهدف افزایش کارایی، راحتی و بهره‌وری انرژی در ساختمان‌ها توسعه یافته‌اند.
1-7 استفاده از شیشه‌های هوشمند با قابلیت تغییر شفافیت
شیشه‌های هوشمند Glass Smart نسل جدیدی از مصالح ساختمانی هستند که امکان تغییر شفافیت، رنگ یا میزان عبور نور را به‌صورت کنترل‌شده فراهم می‌کند. این ویژگی‌ها به بهبود کنترل نور، حرارت و حریم خصوصی در فضاهای داخلی کمک می‌کند.
• شیشه‌های Crystal Liquid Dispersed Polymer PDLC: این نوع شیشه‌ها با اعمال ولتاژ الکتریکی، از حالت مات به شفاف و بالعکس تغییر می‌کند. تغییر حالت در این شیشه‌ها بسیار سریع (در حد میلی‌ثانیه) است و برای فضاهایی که نیاز به حریم خصوصی لحظه‌ای دارند، مناسب هستند.
• شیشه‌های الکتروکرومیک Electrochromic:
این شیشه‌ها با اعمال جریان الکتریکی، به‌تدریج رنگ و میزان تیرگی خود را تغییر می‌دهند. تغییر حالت در این شیشه‌ها چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشد و برای کنترل شدت نور و جلوگیری از گرمای خورشید مناسب هستند.
استفاده از این شیشه‌ها در نورگیر سقفی، امکان کنترل بهتر نور طبیعی، کاهش مصرف انرژی و افزایش راحتی ساکنان را فراهم می‌کند.
2-7 سیستم‌های خودکار باز و بسته شونده با حسگرهای محیطی
نورگیرهای مدرن می‌توانند به سیستم‌های خودکار مجهز شوند که با استفاده از حسگرهای محیطی، عملکرد خود را تنظیم می‌کند. این حسگرها می‌توانند عوامل مختلفی مانند دما، رطوبت، شدت نور و کیفیت هوا را اندازه‌گیری کرده و بر اساس آن، نورگیر را باز یا بسته کنند.
• حسگرهای دما و رطوبت:
در صورت افزایش دما یا رطوبت، نورگیر به‌طور خودکار باز می‌شود تا تهویه طبیعی انجام شود.
• حسگرهای باران و باد:
در صورت تشخیص باران یا باد شدید، نورگیر به‌طور خودکار بسته می‌شود تا از ورود آب یا آسیب جلوگیری شود.
این سیستم‌ها به بهبود کیفیت هوای داخلی، افزایش راحتی ساکنان و کاهش مصرف انرژی کمک می‌کند.
3-7 ادغام با سیستم‌های خانه هوشمند
نورگیرهای هوشمند می‌توانند با سیستم‌های خانه هوشمند (Home Smart) ادغام شوند و از طریق اپلیکیشن‌های موبایل یا دستیارهای صوتی کنترل شوند. این ادغام امکانات متعددی را فراهم می‌کند:
• کنترل از راه دور:
امکان باز یا بسته کردن نورگیر از هر مکان و در هر زمان.
• برنامه‌ریزی زمان‌بندی‌شده:
نظیم زمان‌های خاص برای باز یا بسته شدن نورگیر بر اساس نیازهای روزانه.
• ادغام با سایر سیستم‌ها:
هماهنگی با سیستم‌های روشنایی، تهویه مطبوع و پرده‌های هوشمند برای ایجاد محیطی هماهنگ و کارآمد. این ادغام به افزایش راحتی، صرفه‌جویی در انرژی و بهبود کیفیت زندگی ساکنان کمک می‌کند.
8 - نگهداری و مراقبت از نورگیر
در این بخش، به بررسی نکات کلیدی برای نگهداری و مراقبت از نورگیرها می‌پردازیم. رعایت این نکات می‌تواند به افزایش عمر مفید، بهبود عملکرد و جلوگیری از مشکلاتی مانند نشت آب و کاهش کارایی انرژی کمک کند.
1-8 تمیزکاری منظم
• توصیه به تمیزکاری دورهای:
تمیز نگه‌داشتن سطح نورگیر از گردوغبار، برگ‌ها و سایر آلودگی‌ها باعث افزایش میزان نور ورودی و جلوگیری از تجمع رطوبت می‌شود. توصیه می‌شود حداقل دو بار در سال، در بهار و پاییز، نورگیرها تمیز شوند.
• روش تمیزکاری:
برای تمیز کردن، از محلول آب گرم و صابون مالیم به همراه یکپارچه نرم یا اسفنج استفاده کنید. پس از شستشو، سطح را با آب تمیز بشویید و با یکپارچه بدون پرز خشک‌کنید تا از ایجاد لکه‌های آب جلوگیری شود.
2-8 بازرسی دورهای
• بررسی نشتی و ترک‌ها:
هر دو تا سه ماه یک‌بار، نورگیر را ازنظر وجود ترک‌ها، نشتی‌ها یا خرابی درزها بررسی کنید. در صورت مشاهده هرگونه آسیب، نسبت به تعمیر یا تعویض قطعات معیوب اقدام کنید.
• کنترل درزگیرها:
درزگیرهای اطراف نورگیر ممکن است باگذشت زمان خراب شوند. بررسی و تعویض به‌موقع این درزگیرها از نشت آب و کاهش کارایی انرژی جلوگیری می‌کند.
3-8 نگهداری فلاشینگ و زهکشی
• پاک‌سازی فلاشینگ:
فلاشینگ‌های اطراف نورگیر باید از برگ‌ها، برف و سایر زباله‌ها پاک شوند تا از تجمع آب و نشت جلوگیری شود.
• بررسی سیستم زهکشی:
اطمینان حاصل کنید که مسیرهای زهکشی آب باران یا برف به‌درستی عمل می‌کند و مسدود نشده‌اند.
4-8 پیشگیری از میعان و رشد کپک
• تهویه مناسب:
برای جلوگیری از تجمع رطوبت و میعان در اطراف نورگیر سقفی، از تهویه مناسب در فضاهای داخلی استفاده کنید. باز کردن نورگیرهای سقفی قابل بازشو به‌صورت دورهای می‌تواند به تهویه کمک کند.
• کنترل دما:
حفظ دمای یکنواخت در فضاهای داخلی می‌تواند از تشکیل میعان بر روی سطوح نورگیر جلوگیری کند.
5-8 استفاده از پوشش‌های محافظ
• استفاده از واکس محافظ:
برای نورگیرهای سقفی شیشه‌ای، استفاده از یک لایه‌نازک واکس خودرو می‌تواند از تجمع آلودگی‌ها و لکه‌ها جلوگیری کند.
• پوشش‌های مقاوم در برابر اشعه UV:
برخی نورگیرها با پوشش‌های خاصی عرضه می‌شوند که از ورود اشعه‌های مضر خورشید جلوگیری می‌کند و به حفظ دمای مناسب در فضا کمک می‌کند.
درنهایت، نگهداری منظم و صحیح از نورگیرها نه‌تنها به افزایش عمر مفید آن‌ها کمک می‌کند، بلکه از بروز مشکلاتی مانند نشت آب، کاهش کارایی انرژی و آسیب‌های ساختاری جلوگیری می‌کند. با رعایت نکات فوق، می‌توان از مزایای نور طبیعی و تهویه مناسب نورگیرها بهره‌مند شد و محیطی سالم و دلپذیر در فضاهای داخلی ایجاد کرد.
9 - نتیجه‌گیری:
همان‌طور که در بخش‌های قبلی اشاره شد نورگیرها با ورود نور طبیعی به فضاهای داخلی، نیاز به نور مصنوعی را کاهش می‌دهند و به بهبود روحیه و سالمت ساکنان کمک می‌کند. همچنین با کاهش نیاز به روشنایی مصنوعی و بهره‌گیری از گرمای خورشید در فصول سرد، مصرف انرژی نیز کاهش می‌یابد. افزایش زیبایی و جذابیت‌های بصری و ارزش ملک در صورت طراحی مناسب نورگیرها می‌تواند از دیگر مزایای نورگیرها محسوب شود.
در کنار مزایای نورگیرها باید به معایب و چالش‌های آن‌ها نیز توجه داشت؛ در صورت عدم نصب صحیح یا نگهداری مناسب، امکان نشت آب از طریق نورگیر وجود دارد. همچنین در فصول گرم، نورگیرها ممکن است باعث افزایش دمای داخلی شوند و در فصول سرد، در صورت عدم عایق‌کاری مناسب، منجر به اتلاف حرارت شوند. تمیزکاری و نگهداری منظم نورگیرها برای حفظ عملکرد بهینه آن‌ها ضروری است.
پیشنهاد‌هایی برای طراحی و اجرای بهینه نورگیر سقفی
1. انتخاب مکان مناسب: قرارگیری نورگیر در مکان‌هایی با بیشترین بهره‌گیری از نور طبیعی و کمترین تابش مستقیم خورشید می‌تواند به بهبود عملکرد آن کمک کند.
2. استفاده از مصالح باکیفیت: استفاده از شیشه‌های دوجداره با پوشش‌های مقاوم در برابر اشعه UV و فریم‌های عایق می‌تواند به کاهش اتلاف حرارتی و افزایش دوام نورگیر کمک کند.
3. طراحی سیستم زهکشی مناسب: برای جلوگیری از نشت آب، طراحی و نصب سیستم‌های زهکشی و فلاشینگ مناسب ضروری است.
4. نگهداری منظم: تمیزکاری دورهای و بازرسی منظم نورگیرها برای اطمینان از عملکرد صحیح و جلوگیری از مشکافت احتمالی توصیه می‌شود.
5. ادغام با سیستم‌های هوشمند: استفاده از نورگیرهای سقفی هوشمند باقابلیت تنظیم خودکار بر اساس شرایط محیطی می‌تواند به بهبود کارایی و راحتی ساکنان کمک کند. با در نظر گرفتن مزایا و چالش‌های نورگیر و اجرای پیشنهاد‌های فوق، می‌توان از این عنصر معماری به‌صورت بهینه بهره‌برداری کرد و فضاهایی روشن، زیبا و کارآمد ایجاد کرد.
گردآورنده: مهدی ترفیعی گروه مهندسی معماری، واحد نی‌ریز، دانشگاه آزاد اسلامی، نی‌ریز، ایران
